యాజుషజ్యోతిషం
ఖగోళ సిద్ధాంతంలోని గణిత రహస్యాలను విపులంగా తెలియజేస్తుంది. డా||శంకరమంచి
రామకృష్ణ శాస్త్రి
అథ యాజుషజ్యోతిషం
పంచసంవత్సరమయం
యుగాధ్యక్షం ప్రజాపతిం।
దినర్త్వయనమాసాంగం
ప్రణమ్య శిరసా శుచిః ॥ ౧॥
జ్యోతిషామయనం
పుణ్యం ప్రవక్ష్యామ్యనుపూర్వశః ।
విప్రాణాం
సమ్మతం లోకే యజ్ఞకాలార్థ సిద్ధయే ॥ ౨॥
వేద
హి యజ్ఞార్థమభిప్రవృత్తాః కాలానుపూర్వ్యా విహితాశ్చ యజ్ఞాః ।
తస్మాదిదం
కాలవిధానశాస్త్రం యో జ్యోతిషం వేద స వేద యజ్ఞాన్ ॥ ౩॥
యథా
శిఖా మయూరాణాం నాగానాం మణయో యథా ।
తద్వద్వేదాంగశాస్త్రాణాం
జ్యౌతిషం మూర్ధాని స్థితమ్ ॥ ౪॥
యే
బృహస్పతినా భుక్తా మీనాత్ప్రభృతి రాశయః ।
తే
హృతాః పంచభిర్భూతా యః శేషః స పరిగ్రహః ॥ ౦॥
మాఘశుక్లప్రపన్నస్య
పౌషకృష్ణసమాపినః ।
యుగస్య
పంచవర్షస్య కాలజ్ఞానం ప్రచక్షతే ॥ ౫॥
స్వరాక్రమేతే
సోమార్కౌ యదా సాకం సవాసవౌ ।
స్యాత్తదాదియుగం
మాఘస్తపః శుక్లోఽయనం హ్యుదక్ ॥ ౬॥
ప్రపద్యతే
శ్రవిష్ఠాదౌ సూర్యాచన్ద్రమసావుదక్ ।
సార్పార్ధే
దక్షిణార్కస్తు మాఘశ్రావణయోః సదా ॥ ౭॥
ధర్మవృద్ధిరపాం
ప్రస్థః క్షపాహ్రాస ఉదగ్గతౌ ।
దక్షిణే
తౌ విపర్యాసః షణ్ముహూర్త్యయనేన తు ॥ ౮॥
ప్రథమం
సప్తమం చాహురయనాద్యం త్రయోదశమ్ ।
చతుర్థం
దశమం చైవ ద్విర్యుగ్మం బహులేప్యృతౌ ॥ ౯॥
వసుస్త్వష్టా
భవోఽజశ్చ మిత్రః సర్పోఽశ్వినౌ జలమ్ ।
ధాతా
కశ్చాయనాద్యాః స్యురర్ధపంచమభస్త్వృతుః ॥ ౧౦॥
ఏకాన్తరేఽహ్ని
మాసే చ పూర్వాన్ కృత్వాదిముత్తరః ।
అర్ధయోః
పంచవర్షాణామృదు పంచదశాష్టమౌ ॥ ౧౧॥
ద్యుహేయం
పర్వ చేత్పాదే పాదస్త్రింశత్తు సైకికా ।
భాగాత్మనాపవృజ్యాంశాన్
నిర్దిశేదధికో యది ॥ ౧౨॥
నిరేకం
ద్వాదశాభ్యస్తం ద్విగుణం గతసంజ్ఞికమ్ ।
షష్ట్యా
షష్ట్యా యుతం ద్వాభ్యాం పర్వణాం రాశిరుచ్యతే ॥ ౧౩॥
స్యుః
పాదోఽర్ధంత్రిపాద్యాయా త్రిద్వయేకఽహ్నః కృతస్థితిమ్ ।
సామ్యేన్దోస్తృణోఽన్యే
తు పర్వకాః పంచ సమ్మితాః ॥ ౧౪॥
భాంశాః
స్యురష్టకాః కార్యాః పక్షద్వాదశకోద్గతాః ।
ఏకాదశగుణశ్చోనః
శుక్లేఽర్ధం చైన్దవా యది ॥ ౧౫॥
నవకైరుద్గతోంశః
స్యాదూనః సప్తగుణో భవేత్ ।
ఆవాపస్త్వయుజేఽర్ధం
స్యాత్పౌలస్యే ఆస్తంగతేఽపరమ్ ॥ ౧౬॥
జావాద్యంశైః
సమం విద్యాత్ పూర్వార్ధే పర్వ సూత్తరే ।
భాదానం
స్యాచ్చతుర్దశ్యాం కాష్ఠానాం దేవినా కలాః ॥ ౧౭॥
జౌ
ద్రా గః ఖే శ్వే హీ రో షా శ్చిన్మూషక్ణ్యః సూమాధాణః ।
రే
మృ ఘాః స్వాపోజః కృష్యో హ జ్యేష్ఠా ఇత్యృక్షా లింగైః ॥ ౧౮॥
కార్యా
భాంశాష్టకాస్థానే కలా ఏకాన్నవింశతిః ।
ఉనస్థానే
త్రిసప్తతి ముద్వవపేదూనసమ్భవే ॥ ౧౯॥
తిథిమేకాదశాభ్యస్తాం
పర్వభాంశసమన్వితామ్ ।
విభజ్య
భసమూహేన తిథినక్షత్రమాదిశేత్ ॥ ౨౦॥
యాః
పర్వాభా దానకలాస్తాసు సప్తగుణాం తిథిమ్ ।
యుక్త్యా
తాసాం విజానీయాత్తిథిభాదానికాః కలాః ॥ ౨౧॥
అతీతపర్వభాగేభ్యః
శోధయేద్ద్విగుణాం తిథిమ్ ।
తేషు
మణ్డలభాగేషు తిథినిష్ఠాంగతో రవిః ॥ ౨౨॥
విషువన్తం
ద్విరభ్యస్తం రూపోనం షడ్గుణీకృతమ్ ।
పక్షా
యదర్ధం పక్షాణాం తిథిః స విషువాన్ స్మృతః ॥ ౨౩॥
పలాని
పంచాశదపాం ధృతాని తదాఢకం ద్రోణమతః ప్రమేయమ్ ।
త్రిభిర్విహీనం
కుడ్వైస్తు కార్యం తన్నాడికాయాస్తు భవేత్ ప్రమాణమ్ ॥ ౨౪॥
ఏకాదశభిరభ్యస్య
పర్వాణి నవభిస్తిథిమ్ ।
యుగలబ్ధం
సపర్వ స్యాద్వర్తమానార్కభం క్రమాత్ ॥ ౨౫॥
సూర్యర్క్షభాగాన్నవభిర్విభజ్య
శేషాన్ ద్విరభ్యస్య దినోపభుక్తిః ।
తిథేర్యుతా
భుక్తిదినేషు కాలో యోగో దినైకాదశకేన తద్భమ్ ॥ ౨౬॥
త్ర్యంశో
భశేషో దివసాంశభాగ శ్చతుర్దశస్యాప్యపనీయ భిన్నమ్ ।
భార్ధేఽధికే
చాధిగతే పరోంఽశోద్వావుత్తమే తన్నవకైరవేత్య ॥ ౨౭॥
త్రింశత్యహ్నాం
సషట్షష్టిరబ్దః షట్ చర్తవోఽయనే ।
మాసా
ద్వాదశ సౌర్యాః స్యురేతత్ పంచగుణం యుగమ్ ॥ ౨౮॥
ఉదయావాసవస్య
స్యుర్దినరాశి సపంచకః ।
ఋషేర్ద్విషష్టిహీనః
స్యాద్ వింశత్యా చైకయాస్తృణామ్ ॥ ౨౯॥
పంచత్రింశం
శతం పౌష్ణమ్ ఏకోనమయనోన్యృషేః ।
పర్వణాం
స్యాచ్చతుష్పాదీ కాష్ఠానాం చైవ తాః కలాః ॥ ౩౦॥
సావనేన్దుస్తృమాసానాం
షష్టిః సైకద్విసప్తికా ।
ద్యుస్త్రింశత్
సావనః సార్ధః సౌరస్తృణాం స పర్యయః ॥ ౩౧॥
అగ్నిః
ప్రజాపతిః సోమో రుద్రోదితిబృహస్పతీ ।
సర్పాశ్చ
పితరశ్చైవ భగశ్చైవార్యమాపి చ ॥ ౩౨॥
సవితా
త్వష్టాథ వాయుశ్చేన్ద్రాగ్నీ మిత్ర ఏవ చ ।
ఇన్ద్రో
నిౠతిరాపో వై విశ్వేదేవాస్తథైవ చ ॥ ౩౩॥
విష్ణుర్వసవో
వరుణూఽజేకపాత్ తథైవ చ ।
అహిర్బుధ్న్యస్తథా
పూషా అశ్వినౌ యమ ఏవ చ ॥ ౩౪॥
నక్షత్రదేవతా
ఏతా ఏతాభిర్యజ్ఞకర్మణి ।
యజమానస్య
శాస్త్రజ్ఞైర్నామ నక్షత్రజం స్మృతమ్ ॥ ౩౫॥
ఉగ్రాణ్యార్ద్రా
చ చిత్రా చ విశాఖా శ్రవణోశ్వయుక్ ।
క్రూరణి
తు మఘాస్వాతీ జ్యేష్టా మూలం యమస్య చ ॥ ౩౬॥
ద్యూనం
ద్విషష్టిభాగేన జ్ఞే (హే) యం సౌరం సపార్వణమ్ ।
యత్కృతావుపజాయేతే
మధ్యేఽన్తే చాధిమాసకౌ ॥ ౩౭॥
కలా
దశ సవింశా స్యాద్ ద్వే ముహుర్తస్య నాడికే ।
ద్యుస్త్రింశత్
తత్కలానాం తు షట్శతీ త్ర్యధికా భవేత్ ॥ ౩౮॥
ససప్తమం
భయుక్ సోమః సూర్యో ద్యూని త్రయోదశ ।
నవమాని
తు పంచాహ్నః కాష్ఠా పంచాక్షరా భవేత్ ॥ ౩౯॥
యదుత్తరస్యాయనతో
గతం స్యాచ్ ఛేషం తథా దక్షిణతోఽయనస్య ।
తదేకషష్ట్యాద్విగుణం
విభక్తం సద్వాదశం స్యాద్ దివసప్రమాణమ్ ॥ ౪౦॥
యదర్ధం
దినభాగానాం సదా పర్వణి పర్వణి ।
ౠతుశేషం
తు తద్ విద్యాత్ సంఖ్యాయ సహ సర్వణామ్ ॥ ౪౧॥
ఇత్యుపాయసముద్దేశో
భూయోప్యహ్నః ప్రకల్పయేత్ ।
జ్ఞేయరాశిం
గతాభ్యస్తం విభజేజ్జ్ఞానరాశినా ॥ ౪౨॥
ఇత్యేతన్మాసవర్షాణాం
ముహూర్తోదయపర్వణామ్ ।
దినర్త్వయనమాసాంగం
వ్యాఖ్యానం లగధోఽబ్రవీత్ ॥ ౦౦॥
సోమసూర్యస్తృచరితం
విద్వాన్ వేదవిదశ్నుతే ।
సోమసూర్యస్తృచరితం
లోకం లోకే చ సమ్మతిమ్ ॥ ౪౩॥
॥ యాజుష జ్యోతిషం సమాప్తం ॥
No comments:
Post a Comment